Wij mogen veronderstellen dat de meeste mensen gaarne leven, liefst lang en gelukkig. Toch komen er momenten waarop ze zeggen ‘het is genoeg’ en dat ze aanvaarden dat zij veel, ja alles moeten loslaten.
Vervulling van een levenslange hoop
Niemand ontsnapt aan de dood en toch hebben een aantal de wens verder te leven. Christenen ontvingen de boodschap dat Gods liefde hen leidt doorheen het leven en dat zijn liefde en trouw gaan tot over het graf heen.
Ze bidden tot God, Vader van het leven en Vader van Jezus Christus. “Laat onze overleden broeders en zusters, ja laat allen die U lief waren en die van hier zijn heengegaan, genadig binnen in uw rijk. Ook wij zelf hopen daar eens te mogen zijn, om met hen samen voor altijd te mogen genieten van uw heerlijkheid, door Christus onze Heer. In Hem schenkt Gij alles wat goed is aan deze wereld” (Eucharistisch. Hooggebed III B). Wij hopen er te zijn samen met Maria, met Jozef, met de apostelen en zo velen die ons in geloof, hoop en liefde zijn voorgegaan.
Ten hemel opgenomen
Op 15 augustus viert de kerk het feest van de ten hemel opname van Maria en van haar nabijheid bij haar Zoon. Dit doet ze al heel lang, al sinds veel eeuwen lang voordat paus Pius XII op Allerheiligen 1950 plechtig verklaarde. “De onbevlekte Moeder van God en altijd Maagd Maria is, toen ze de loop van haar aarde leven had beëindigd, opgenomen in de hemelse heerlijkheid met lichaam en ziel.”
Heel vlug hebben de christenen aangevoeld dat de vrouw, die zo dicht en zo nauw met Jezus verbonden was, zeker deelde in zijn overwinning op de dood. “Zoals wij door Adam allen sterven in Adam, zo zullen wij door Christus ook allen levend worden. Maar ieder op de voor hem bepaalde tijd. Christus als eerste en daarna, wanneer hij komt, zij die hem toebehoren” (1 Kor. 15, 22-23).
De kerk gelooft dat dit zeker voor Maria al is begonnen. “De Tenhemelopneming van de heilige Maagd is een bijzondere deelname aan de verrijzenis van haar Zoon en een vooruitlopen op de verrijzenis van de andere christenen” (KKK, n° 966). Dit vieren we op de hemelvaartdag. Wij beseffen dat voor Maria in vervulling is gegaan wat zij in haar Magnificat heeft gezongen. De Heer heeft genadevol op zijn dienstmaagd neer gezien en haar bij zich opgenomen.
In onze streken is 15 augustus een officiële feestdag, vaak een topper in een toeristisch seizoen. Het is de dag waarop vroeger een mariale processie door de straten trok. Het is een dag waarop velen hun naamfeest vieren. De naam van Maria is lang niet vergeten. Hij is nog bij de tien eersten van de gekozen namen voor een meisje.
Rozenkrans
Op deze Mariale dag wordt in Antwerpen Moederdag gevierd. Maria valt inderdaad het meest op omdat ze de moeder was van Jezus en op hem betrokken.
De rozenkrans is de "samenvatting van heel het Evangelie.” In de rozenkrans zijn we bij de beschouwing van de reeks mysteries verbonden met het leven van Jezus. We volgen hem doorheen de blije mysteries, de mysteries van het licht, de droevige en glorierijke mysteries.
Bij deze levensgeheimen was Maria betrokken als moeder van Jezus, Zij is de vrouw die haar ja-woord heeft gegeven bij de boodschap van de engel. Zij was op bezoek bij Elisabeth en zong daar haar Magnificat. Zij heeft in Bethlehem Jezus ter wereld gebracht en hem opgedragen in de tempel, waar zij en Jozef samen de twaalfjarige zoon hebben gezocht en teruggevonden. Bij de mysteries van het licht is er maar één, waarvan enkel de evangelist Johannes duidelijk aangeeft dat Maria er bij was, nl. in Kana. Van de andere gebeurtenissen had ze enkel weet omdat er haar over verteld werd. Ook bij de droeve mysteries is enkel haar aanwezigheid duidelijk gemeld wanneer ze onder het kruis staat van haar zoon en zij op die avond van Goede Vrijdag hem als de piëta op haar schoot draagt bij de kruisafneming.
In de glorierijke mysteries van de rozenkrans komt Maria meer aan bod. Ze was er bij op Pinksteren. De geest van Pinksteren laat haar delen in de kracht van de verrezen Jezus, die haar opneemt en kroont. Met hem blijft zij naar de wereld gericht.
Ze krijgt een stevige rol on de geschiedenis. Veel kerken hebben haar als patroonheilige. Doorheen alle eeuwen bidden mensen om haar voorspraak. Ze herhalen een oud koptisch gebed:
Onder uw bescherming
nemen wij onze toevlucht,
heilige moeder van God;
verstoot onze gebeden niet in onze nood,
maar verlos ons altijd van alle gevaren,
- ·o roemrijke en gezegende Maagd.
Verbonden met de Heer blijft Maria verbonden met de mensen. “In de christenheid van Oost en West is zij, meer dan enige mens – Christus natuurlijk uitgezonderd – aanwezig. Tot in de huiskamers toe. Niet allereerst door de iconen met de grote sprekende ogen, en de beelden met de stille glimlach, maar doordat ze wordt toegesproken. Doordat gebeden tot haar verhoord worden door God. Ook – maar dat moeten we meer als toegift dan als kern beschouwen – doordat zij soms verschijnt op een plaats die daarna zuiver evangelische kentekenen te zien geeft: vrede, genezing en levensverbetering (bijvoorbeeld Lourdes) (De nieuwe Catechismus uit het jaar 1966, p. 557).
Hoop voor de ganse mens
De dogmaverklaring zegt veel over Maria en eveneens over ons. Waar langs de ene kant het menselijk lichaam verheerlijkt wordt en als een afgod behandeld en langs de andere kant het zo geschonden wordt door oorlog en vervolging, zegt het dogma dat er heil en hoop is voor de ganse mens in zijn bezielde lichamelijkheid. “Ook het vlees wordt gered. Het is een hoop niet door verzinnelijking van onder en naar beneden toe maar door transfiguratie en verheerlijking van boven en naar boven” (Katholischer Erwachsenen-Katechismus, p. 182).
De Schriften vermelden niets over het afsterven van Maria noch over haar opneming ten hemel. Ze is waarschijnlijk in Jeruzalem overleden, daaraan herinnert de kerk van de Dormitio. In Turkije is er in de buurt van Efese het huisje van Maria, waar zowel christenen als moslims komen bidden.
Het sterfbed van Maria
De vrome schilder Hugo van der Goes (Gent ca 1430-1440) overleed te Oudergem in 1482. Hij was lekenbroeder in het Augustijnenklooster van het Zoniënwoud, gekend als het Rood Klooster. Aan hem danken we het mooie tafereel van de apostelen rond het sterfbed van Maria. De hemel kijkt al mee, ze is er verwacht. Het schilderij hangt in het Groeninge museum van Brugge. De schilder zou al zwaar psychisch ziek geweest zijn toen hij het schilderij schilderde en dit zou zich tonen in de gelaatstrekken van de apostelen op dit schilderij.
Ook Pieter Breugel heeft dit tafereel van het afsterven van Onze Lieve Vrouw afgebeeld. Bruegel heeft omstreeks 1564 een schilderij gemaakt met het sterfbed van Maria. Het was voor zijn vriend Abraham Ortelius. Het is een grisaille, waarvan vele gravures zijn gemaakt. “Bruegel schiep op een kleine oppervlakte een pakkend nachtelijk tafereel, zo intiem als een Rembrandt” (Leen Huet, Pieter Bruegel, De biografie, p. 253).
Op een gravure is later een Latijns opschrift eraan toegevoegd;
“Toen U, Maagd, naar het koninkrijk van
Uw Zoon toog, hoeveel vreugde vervulde dan uw hart?
Wat was U zoeter geweest dan uit deze aardse kluister te vertrekken naar het hoger uitspansel van het verbeide hemelgewelf?
En toen U de gewijde menigte, wier toeverlaat U was geweest,
verliet en toen U droefheid overstelpte, hoe droef ook,
hoe verblijd keek U toe bij Uw heengaan die vrome kudde van U zowel als van Uw Zoon?
Wat was hun dierbaarder dan dat U heerste,
wat was hun evenzeer smartelijk dan Uw aanschijn te ontberen?
De stemming van droefheid en de uitdrukking der vromen
toont deze prent gegraveerd door de hand van de kunstenaar.
(M. Sellink, Bruegel, Het volledige werk, p. 195).
Gekroond in de hemel
Kunstenaars hebben niet enkel het sterven van Maria als thema gebruikt. Ze hebben ook willen oproepen wat nadien met haar gebeurde. Grootmeesters als Titiaan en Peter Paul Rubens schilderden heerlijke grote taferelen van de ten hemel opneming. Daamee verwant zijn schilderijen als de kroning van Maria in de hemel en afbeeldingen van Maria, koningin van de heiligen en de vele Madonna’s in een stralenkrans.
Tijdens het tweede Vaticaans concilie hebben de concilievaders in hun belangrijke tekst over de Kerk het achtste hoofdstuk gewijd aan Maria, de moeder van Jezus en haar geplaatst in het mysterie van Christus en de Kerk. Ze beschouwen haar als een toonbeeld van de Kerk (Lumen Gentium). Ze zien haar als een teken van vaste hoop en vertroosting voor het pelgrimerende volk van God.
De Katechismus van de Katholieke Kerk vat de plaats van Maria in het kort samen met deze drie punten:
973 “Door bij de boodschap het "fiat" uit te spreken en in te stemmen met het mysterie van de menswording, werkt Maria reeds mee met heel het werk dat haar Zoon moet verrichten. Waar Hij Heiland en hoofd van het mystiek lichaam is, daar is zij overal moeder.”
974 “Nadat de allerheiligste maagd Maria haar aardse levensloop voltooid had, werd zij met lichaam en ziel opgenomen in de heerlijkheid van de hemel. Daar heeft zij reeds deel aan de heerlijkheid van de verrijzenis van haar Zoon, en zo loopt zij vooruit op de verrijzenis van alle ledematen van zijn lichaam.”
975 "Wij geloven dat de allerheiligste moeder van God, de nieuwe Eva, de moeder van de Kerk, vanuit de hemel haar rol van moeder ten opzichte van de ledematen van Christus voortzet."
Nieuwe beelden
Tot op vandaag valt het verschil op tussen de eerdere sobere benadering van Maria in de Schrift en de blijvende devotie voor Maria. Het decembernummer 2018 van Collationes was een bijzonder nummer over Maria met onder meer een bijdrage van Carine Devogelaere en Anne Vandenhoeck: Maria en de kracht van de verbeelding. Een reflectie op herkenning en vervreemding. “In hun bijdrage oefenen ze kritiek uit op beelden die Maria van gelovigen vervreemden. Vaak werd Maria gerepresenteerd door beelden die de bestaande machts- en relatiepatronen bevestigden. Tegelijkertijd zijn er altijd gelovige vrouwen geweest die werden geïnspireerd door de kracht van Maria en door de manier waarop ze bijdroeg aan Gods droom over deze wereld. Door kritische bedenkingen te formuleren over een aantal beelden die van Maria zijn gemaakt en door aan te geven dat we niet zonder beelden kunnen, hopen beide auteurs een eerste aanzet te geven tot nieuwe beelden of tot een nieuwe interpretatie van de bestaande. Ze pleiten voor beelden die herkenning en inspiratie bieden en mensen op weg helpen om God in zichzelf te herkennen en Gods liefde door te geven, door Maria te volgen” (Collationes).
In het eerste halfjaar van 2019 is er binnen de Duitse kerk heel wat discussie geweest rondom het initiatief Maria 2.0. Het gaat uit van vrouwen en reageert tegen machtsstructuren binnen de kerk en de ongelijke behandeling van vrouwen. Ze riepen op tot een week van staking in kerkelijke dienst. De naam van het initiatief Maria 2.0. wijst op een nieuwe aanvang, daar waar Maria 1.0 voor Maria als ideaalbeeld aanzien werd van de zwijgende en dienende vrouw. Info op Kirchenstreik “Maria 2.0” – katholisch.de
Gebed
Maria toont hoe kerk moet zijn, open voor en trouw aan Gods woord, het uitdragend zoals zij het deed bij haar bezoek aan Elisabeth. Maria is een icoon van de kerk. “De moeder van God is het model van de kerk” (Lumen Gentium, 63). Aan haar zien wij wat kerk kan zijn. We bidden tot haar als de moeder van de nieuwe evangelisatie en de moeder van barmhartigheid.
Zij wil ons begeleiden dag aan dag. Volgend gebed komt uit Rijsel, waar het in de kathedraal Notre-Dame de la Treille aan de pelgrims aangeboden werd in het jaar van de Barmhartigheid.
God onze Vader, wij danken U voor Maria, die wij onder zoveel verschillende namen mogen aanroepen, maar vooral als moeder van Jezus, de zoon van God.
Zonder alles te begrijpen, heeft ze zich laten raken door uw belofte over het leven.
Haar jawoord nodigt uit om, zoals zij, in U te vertrouwen. Verleen ons dat wij, zoals Maria, dag aan dag verwelkomen wat u ons wenst te geven.
Zij heeft er voor gekozen om eenvoudig en discreet te leven en in haar hart de gebeurtenissen op haar levensweg te overwegen.
Geef ons, zoals U het aan Maria hebt gegund, om in ons hart uw woord te verbinden met wat ons dag aan dag overkomt. Openbaar ons, zoals U voor haar hebt gedaan, de echte maat van onze dagen.
Dag na dag, jaar na jaar, heeft ze zich laten verrassen door de woorden en de daden van Jezus. Geef ons, zoals bij haar, dat het evangelie ons doordringt en gestalte krijgt in ons leven om goed nieuws te zijn voor ons en voor anderen.
Langs Maria hebt U uw Zoon geschonken aan de wereld. Nu vandaag en morgen wilt U hem nog steeds door ons aan de wereld schenken. Geef ons de vredevolle durf van Maria. Wij vragen het U Vader door Jezus, uw Zoon, in de kracht van de Geest.
La Prière du Père Jean-Paul Hoch (1945) « Marie de l’Annonciation, aide-nous à dire « oui ».
« Quand vient pour nous l’heure de la décision, Marie de l’Annonciation, aide-nous à dire « oui ». Quand vient pour nous l’heure du départ, Marie d’Égypte, épouse de Joseph, allume en nous l’Espérance. Quand vient pour nous l’heure de l’incompréhension, Marie de Jérusalem, creuse en nous la patience. Quand vient pour nous l’heure de l’intervention, Marie de Cana, donne-nous le courage de l’humble parole. Quand vient pour nous l’heure de la souffrance, Marie du Golgotha, fais nous rester aux pieds de ceux en qui souffre ton Fils. Quand vient pour nous l’heure de l’attente, Marie du Cénacle, inspire-nous une commune prière. Et chaque jour, quand sonne pour nous l’heure joyeuse du service, Marie de Nazareth, Marie des Monts de Juda, mets en nous Ton cœur de servante. Jusqu’au jour où, prenant Ta main, Marie de l’Assomption, nous nous endormirons, dans l’attente du jour de notre résurrection. Amen. »
Maria, help ons om ‘ja’ te zeggen op het goede en waar het moet ‘neen’ tegen onrecht.