Zie de dienstmaagd van de Heer

Maria is aanwezig in de advent en in de kersttijd. Zonder haar hebben we geen christelijke advent en is er geen kerstfeest. Zij is bij ons op deze vierde adventszondag. Ze ontvangt ons in Nazareth. Met haar gaan we deze week naar Bethlehem. Zij is er wanneer de herders daar naar de kribbe komen en naderhand de magiërs het huis binnentreden. Met haar vieren we het feest van de heilige familie en we zijn daarna met haar in de tempel van Jeruzalem bij de opdracht (leesjaar B).

Hoop voor een kinderloos koppel

Lucas laat zijn evangelie beginnen bij een kinderloos koppel. De man behoorde tot de priesterklasse. Zijn vrouw was Elisabeth. Zij was onvruchtbaar. Het zijn mensen die leven in de nabijheid van God en van zijn wet. Zij hebben vertrouwen, maar ook veel zorgen.

Wat is de toekomst voor een ouderloos paar? “Ongewenste kinderloosheid is een diep verdriet in relaties. Het kan een relatie onder druk zetten en ontwrichten. Toch tonen vele koppels zonder kinderen dat elke relatie vruchtbaar kan zijn naar anderen toe. Vruchtbaarheid kan zich op vele manieren uiten, zoals een engagement dat ze elk apart of samen opnemen, een ruimte die ze als echtpaar scheppen voor buren, familieleden, vrienden en collega’s”(Gezinspastaal).

Het verhaal situeert zich te Jeruzalem in de tijd van koning Herodes. Een bode had het bericht gebracht dat Elisabeth moeder zou worden. Realistisch ingesteld had Zacharias dit voor onmogelijk gehouden. De verrassingen zijn de wereld niet uit. Kijk naar het oude testament, naar Isaak de zoon van Sara en Abraham, naar Samuel, de zoon van Hanna. Elisabeth wordt zwanger. Het nieuws wordt echter niet uitgebazuind. Er is geen skype en gsm. Maria verneemt het pas wanneer Elisabeth haar nicht zes maanden zwanger is.

Een bode van Godswege

Maria is een nicht van Elisabeth. Zij leeft in Nazareth, een onbeduidend dorp. Als tijdsbetaling vernemen we dat Elisabeth al zes maanden zwanger is. Het wijst op een bondgenootschap van vrouwen, die leven kunnen en mogen schenken. Het geeft tevens aan dat haar kind Johannes de voorloper van de Messias zal zijn.

Zowel naar Jeruzalem als naar Nazareth komt Gabriël, een bode, gezonden van God. In het verhaal van mensen komt een initiatief van God. Hij wekt iets nieuws. Hij maakt zelfs mogelijk wat voor onmogelijk wordt gehouden. Is dit de kracht van zijn liefde?

Maria deelt ongetwijfeld in het zelfde geloof als Elisabeth en Zacharias, het geloof van de kleinen, de anawin. Haar verloofde Jozef is van het geslacht van David. Dit is niet zonder betekenis. Hij wekt ongetwijfeld een verwachting. Een profeet had toch aangekondigd dat een huwbaar meisjes moeder zou worden en de Messias zou geboren worden uit de familie van David. Hoopt niet elk meisje op dit bijna onmogelijk gebeuren in haar leven?

“Het verwachten van en uitkijken naar een kindje geeft zin aan het leven van vele mensen. De vreugde van het uitkijken naar een kindje betreft, niet alleen de toekomstige ouders. Ze wordt gedeeld door grootouders, familie en vrienden. Dit beloftevol nieuw leven is ingrijpend in het leven van mensen. Je bent moeder en vader voor altijd. Het haalt het beste in mensen naar boven. Wij voelen ook de pijn van koppels die ongewenst kinderloos zijn en van de mensen die hen omringen en in de pijn delen” (Gezinspastoraal).

De boodschap van de engel Gabriël komt voor Maria echter onverwacht en ze verwoordt haar zorgen.

Een nieuw begin

Dit verhaal bevat verwijzingen naar de Hebreeuws Bijbel, zoals naar het begin van het boek Genesis. Gods geest zweeft over het water. Hij overschaduwt Maria, Dit herinnert ook aan de wolk in de woestijn, waarin God aanwezig was. Een aantal schilders die de schroomvolle ontmoeting van de engel met Maria hebben uitgebeeld, schilderden daarom een duif of een lichtglans boven het hoofd van Maria.

Er zijn exegeten, die bij het verhaal van Maria verwijzen naar het verhaal van Haggar (Gen. 16), die in de woestijn een kind heeft gebaard. Ze halen er de koran bij die een soera heeft over Maria, die een boodschap ontvangt:

“En vermeld Maria in het Boek.

Toen zij zich van haar volk terugtrok in een op het Oosten uitziende plaats, en zich aan hun blikken onttrok, zonden Wij Onze Geest tot haar en hij verscheen aan haar in de gestalte van een volmaakte man.

Zij zei: "Ik neem mijn toevlucht tot de Barmhartige tegen u, laat mij met rust, indien gij (God) vreest."

Hij antwoordde: "Ik ben slechts een boodschapper van uw Heer opdat ik u een reine zoon moge schenken."

Zij zei: "Hoe kan ik een zoon ontvangen terwijl geen man mij heeft aangeraakt en ik evenmin onkuisheid heb bedreven?"

Hij zei: "Het is zo naar uw Heer zegt, 'het is gemakkelijk voor Mij,'" opdat Wij hem tot een teken voor de mensen maken, een genade Onzerzijds; het is een besloten zaak.

En de smarten der bevalling dreven haar naar de voet van een palmboom. Zij zei: "O, liever zou ik vَooَr dit geschiedde gestorven en in de vergetelheid geraakt zijn."

Dan riep (Gods boodschapper) haar van beneden toe, zeggende: "Treur niet. Uw Heer heeft een beekje aan uw voet doen ontstaan;"

"En schud de stam van de palmboom naar u toe, deze zal verse, rijpe dadels op u doen neervallen.” (Soera 19, 19-25).

De woestijn krijgt door de geboorte van een kind een paradijselijke trek.

Wachten met Maria

De adventstijd van Maria maakt onze Advent intenser. Wij wachten samen, met deze twee vrouwen, twee zwangere vrouwen, Elisabeth en Maria. Niemand kan ooit vuriger op Jezus gewacht hebben als zij die hem droeg in haar schoot.

Maria wordt begroet door de engel Gabriël. In het Weesgegroet nemen we deze groet over. We groeten Maria omdat de Heer haar gaarne ziet, maar we groeten haar vooral omdat ze de moeder van Jezus is geworden. Maria staat nooit alleen op zich.

Onze groet is ook een dank omdat zij de opdracht heeft aanvaard. Maria was vrij om te antwoorden. Wij kunnen speculeren hoe het zou geweest zijn, had ze geweigerd. Maria heeft een ja-woord uitgesproken en is er trouw aan gebleven,

Waar het angelus wordt gebeden, komt elke dag dit nederig en toch krachtig woord naar voren: Zie de dienstmaagd van de Heer, mij geschiede naar uw woord. Toch stoot dit woord op verzet. Naast christenen, die aan Maria als moeder van God een belangrijke plaats toekennen, zijn er anderen de haar helemaal naar de rand duwen.

In een bezinning van jaren geleden over Maria liet bisschop Lehmann reeds opmerken: “Een aantal vrouwen kunnen centrale Grondwoorden uit het leven van Maria niet meer horen, namelijk offer en overgave, daar deze –zo menen ze - als vijgenbladeren zijn geworden voor geraffineerde vormen van onderdrukking” (K. Lehmann, Vor dem Wunder der Weihnacht).

De verschilpunten tussen de catholica en de reformatie zijn op dit punt nog niet opgeheven. “Tussen hen staan als geschil een man, een vrouw, een ding. Een man, dit is dan de paus. Een vrouw, Maria. Een ding, de opvatting namelijk in verband met de eucharistie’(een citaat aangehaald door Laurence Flachon van de koninklijke protestantse kerk van Brussel in gesprek met het weekblad Dimanche , 13 augustus 2017).

Toch is dit ja-woord van Maria richtinggevend voor elke gelovige man en vrouw. Ontvankelijk zijn en beschikbaar. Dienstbaar om Gods goedheid door te geven.